Kinderopvangorganisaties, jeugdhulpinstellingen en gemeenten zijn hard bezig de lokale jeugdzorg vorm te geven. Nu de verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg sinds 2014 in handen is van de gemeenten gaan de ontwikkelingen in een snel tempo. Per gemeente zijn er wel (kleine) verschillen. We bezoeken Amersfoort en Hoorn om van professionals zelf te horen wat zij doen om hun jeugdzorg laagdrempelig te maken voor kinderen en ouders.
Zowel in Hoorn als Amersfoort bezoeken jeugdzorgmedewerkers tegenwoordig kinderdagverblijven en bso’s om pedagogisch medewerkers te ondersteunen in hun werk met kinderen die extra aandacht vragen. Ook doen zij aan vroegsignalering, zodat ouders en kinderen niet onnodig blijven rondlopen bij beginnende opvoedings-, gedrags- of ontwikkelingsproblemen. Zonder ouders direct het etiket op te plakken dat ze ‘bij jeugdzorg lopen’. Echt laagdrempelig dus. In Amersfoort blijkt de aanpak doorontwikkeld vanuit een eerder Alert4You-project in 2011. De kinderopvangorganisaties Partou en SKA hebben toen in Amersfoort vier bso’s-extra opgezet, voor kinderen die meer aandacht nodig hadden. ‘Daarvoor moesten we kinderen met behoefte aan meer structuur en begeleiding vaak van de bso wegsturen’, vertelt Joke Spruit, projectmanager bij SKA. ‘We hebben daarom samenwerking gezocht met jeugdzorgorganisatie Youké, voor ondersteuning en begeleiding van onze pedagogisch medewerkers op de vier bso’s-extra. Zo konden wij deze kinderen ook opvang en zorg bieden.’ Maar bij twee van deze vier bso’s-extra bleven steeds kindplaatsen openstaan, terwijl er tegelijkertijd veel behoefte was aan jeugdzorg op andere plekken in de stad. Daarom is in 2014 de jeugdzorgondersteuning voor de kinderopvang uitgebreid naar heel Amersfoort. In alle 60 bso’s en kinderdagverblijven kunnen pedagogisch medewerkers nu een beroep doen op jeugdzorgmedewerkers van Youké. Of op hun inmiddels gespecialiseerde eigen collega’s op de vier bso’s-extra, die nog steeds bestaan.
‘We werken nu laagdrempelig, zonder direct een zwaar jeugdzorgaanbod in te vliegen.’
Ambulant in Amersfoort
Zo is in Amersfoort een meer ambulant jeugdzorgaanbod ontstaan en krijgen kinderen en ouders op de voor hen meest natuurlijke plek hulp en ondersteuning. Bijvoorbeeld van Conny Wijnands, één van de zes Youké-ondersteuners die Amersfoort telt. ‘We hebben een mooie samenwerking’, vertelt Conny. ‘We werken nu laagdrempelig, zonder direct een zwaar jeugdzorgaanbod in te vliegen. Dat vind ik belangrijk, door onze werkwijze zijn we echt preventief bezig. Kinderen zullen later op school minder uitvallen en ook minder niet-passend gedrag laten zien.’
Conny vindt het fijn dat zij door pedagogisch medewerkers in de kinderopvang als goede collega wordt gezien. ‘Na intern overleg binnen de opvang en met de ouders kunnen pedagogisch medewerkers ons altijd vragen om advies. En dat doen ze graag, er is nooit wrijving. Want de behoefte aan ondersteuning kan soms groot zijn. Het kan gaan om kinderen die moeite hebben om in de groep te functioneren, andere kinderen steeds pijn doen of altijd hun eigen speelgoed opeisen. Wij komen dan kijken, observeren en geven adviezen voor een betere omgang met het kind.’
‘Advisering over meer dagroutine voor deze kinderen komt vaak voor. Onze adviezen komen altijd voort uit een goed inhoudelijk gesprek met de pedagogisch medewerkers. We werken als gelijkwaardige collega’s en geven advies als erom wordt gevraagd. Ook snappen we best dat veel individuele aandacht niet altijd mogelijk is op een bso, we houden het altijd bij coaching en adviezen waar pedagogisch medewerkers in de praktijk mee verder kunnen.’
Olievlek in Hoorn
In Hoorn vinden we een vergelijkbare aanpak, maar vanuit een iets andere beginsituatie. Ook in Hoorn kunnen pedagogisch medewerkers in de kinderopvang steun en advies vragen bij jeugdzorgmedewerkers. Zij komen langs op locatie, kijken mee, coachen en adviseren. Portretfoto’s van de jeugdzorgmedewerkers hangen gewoon op de locaties, zodat het zowel voor ouders en pedagogisch medewerkers duidelijk is dat ze eigenlijk ‘deel van het team’ zijn.
In Hoorn bestonden echter ook al naschoolse jeugdzorggroepen, waarin schoolgaande jeugd werd behandeld voor gedrags-, opvoedings- en opgroeiproblemen. Dat waren groepen met een behoorlijk zware opvoed- en opgroei problematiek, vertelt Anita Grotenhuis, regiomanager van jeugdzorgorganisatie Parlan. ‘Kinderen kwamen na school naar onze speciale groepen en bleven dan tot half zeven. Maar zorg bieden in de dagelijkse omgeving, zoals op de bso, blijkt veel effectiever.’
Parlan zocht daarom contact met kinderopvangorganisatie SKh in Hoorn, die een bso-groep wilde starten bij een basisschool voor speciaal onderwijs. Dit initiatief paste precies in de nieuwe filosofie van Parlan om jeugdzorg dichter bij ouders en kinderen te brengen. Dus samenwerking in de speciale bso was snel in elkaar getimmerd.
‘Vanuit de jeugdzorg konden we er goed aansluiten met gedragsbegeleiding, consultadvies én tips voor ouders en pedagogisch medewerkers voor hun omgang met deze kinderen’, vertelt Grotenhuis. ‘Het is een succesvolle samenwerking geworden, met korte lijnen. Onze coaches denken en doen mee, vanuit het pedagogisch beleid van SKh.’
De bso-groep in het speciaal onderwijs past ook precies in de plannen van SKh, Parlan en de gemeente Hoorn voor een nieuw speciaal integraal kindcentrum. Daar willen speciaal onderwijs, kinderopvang en jeugdzorg elk kind recht geven op een bij het kind passende ontwikkeling. Door alle kennis en kunde in dit nieuwe kindcentrum moet een olievlekwerking in Hoorn ontstaan. Want ook gewone bso’s, kinderdagverblijven en scholen kunnen er ondersteuning vragen voor hun ‘moeilijke’ kinderen, die dan op hun eigen BSO kunnen blijven.
‘Zorg bieden in de dagelijkse omgeving, zoals op de bso, blijkt veel effectiever.’
Verschillen tussen gemeenten
We zien dus in Amersfoort en Hoorn een vergelijkbaar ondersteuningsaanbod voor laagdrempelige jeugdzorg in de kinderopvang. Toch zijn er verschillen, vooral in hoe de gemeente het aanpakt. In Amersfoort is ondersteuning door de jeugdzorg op de werkvloeren van kinderopvangorganisaties formeel vastgelegd in het gemeentelijk beleid. Er is een potje geld beschikbaar, waar een paar ton in zit. Kinderopvang en jeugdzorg kunnen hier gewoon gebruik van maken. Hoorn koppelt financiering daarentegen aan kinderen.
‘In Hoorn stelt de gemeente eisen voor de financiering van Parlan-coaches’, vertelt Jeannette Bolhuis, manager pedagogiek en ontwikkeling bij Kinderopvang Hoorn. ‘Niet dat er een echte zorgindicatie moet zijn, wel moeten we voor elke ondersteuningsaanvraag van de teams een apart traject inzetten. We moeten opschrijven wat we doen, hoe lang de begeleiding duurt en wanneer we denken dat de begeleiding klaar is. Dus eens in de maand heb ik als zorgcoördinator en pedagoog een echt zorgteamoverleg met de coaches van Parlan, een wijkmanager en de pedagogisch medewerker die ondersteuning wil.’
Auteur: Aart Verschuur
