Het onderwijs en de kinderopvang in Denemarken verschillen op een aantal punten sterk van het Nederlandse onderwijs en kinderopvang. Om die reden gaat Fontys Hogeschool Kind en Educatie ieder jaar met een groep studenten naar het Deense Odense om daar een aantal locaties te bezichtigen. Ook dit jaar gingen studenten van de bacheloropleidingen Pabo en Pedagogisch Management Kinderopvang (PMK) op studiereis. In dit artikel een aantal inspirerende voorbeelden die wij daar gezien hebben.
Odense International School
Odense International School is een school voor kinderen van 6 tot en met 17 jaar oud. In Denemarken gaan kinderen namelijk vanaf 6 jaar naar klas 0 en verlaten de basisschool na klas 9 als ze 17 jaar oud zijn. Ze doen dan examens en ontvangen het ‘Certificaat verlaten van de Folkeskole’. Met dit certificaat hebben de leerlingen verschillende keuzemogelijkheden: ze kunnen gaan werken, naar klas 10 gaan, een technische opleiding volgen of naar het gymnasium gaan. Het Deense gymnasium kan vergeleken worden met de bovenbouw van de Nederlandse middelbare school. Theoretisch gezien kunnen alle Deense leerlingen (met omwegen) op het gymnasium terechtkomen.
Opvallend was de leerkracht-kind ratio. Ondanks het grote aantal leerlingen (480) met verschillende nationaliteiten is de verhouding tussen leerlingen en leraren ongeveer één op twintig. Een groot verschil met sommige Nederlandse scholen. De Odense International school bevindt zich in een aantal historische panden, waarin ooit een badhuis was gevestigd. Wat opvalt in deze panden is dat de plafonds en muren behangen zijn met onder andere kunstvoorwerpen, posters, foto’s en platen, waarbij klassiek en modern elkaar afwisselen. Overal is iets te zien en te ontdekken en geen enkele ruimte binnen de school is hetzelfde, zowel qua grootte als qua inrichting. Ook zijn er verschillende deuren, gangen en plekken in het gebouw die de nieuwsgierigheid van kinderen wekken en waar kinderen zich kunnen verstoppen, want volgens de directeur “moeten kinderen zich kunnen verstoppen, voor de leraar en voor andere kinderen”. Tegelijkertijd wordt juist ook expliciet de verbinding opgezocht door iedere ochtend met de hele school de dag te beginnen. Alle leerlingen en leraren zingen dan samen Deense liederen en luisteren naar verhalen of muziek.
Børnehuset Fjordager
Kinderdagverblijf Fjordager is een dagopvang voor kinderen vanaf circa 10 maanden tot en met 6 jaar. Kinderen komen hier vrijwel de gehele week. De opvang is dan ook een vast en essentieel onderdeel voor alle kinderen uit Denemarken, waarbij een hoge betrokkenheid van ouders wordt gevraagd.
Opvallend bij Fjordager is de enorme buitenruimte met meerdere speeltoestellen en ontdekmogelijkheden, zoals bospaden, een kampvuurplaats, een moestuin, een racebaan en een basketbalveld met een basket op kind-hoogte. Een ander opvallend punt was het spel van de kinderen. Waar de studenten hun hart vasthielden toen een kind probleemloos een hoog klimtoestel beklom via een klimwand met niets meer dan wat zand eronder om een mogelijke val te breken, vonden de Deense pedagogen dat heel normaal. In Nederland zou dit niet mogen door verschillende wetten en regels. De huidige populaire visies in Nederland omtrent risicovol spelen komen niet eens in de buurt van de praktijk in Denemarken. Deense kinderen spelen heel vaak buiten. Vanuit thuis krijgen alle kinderen namelijk met slecht weer een warm skipak mee naar het kinderdagverblijf en ook medewerkers beschikken over een weerbestendig pak, zodat slecht weer geen excuus is om niet naar buiten te gaan. Naast de buitenruimte en het vele buiten spelen, is het opvallend dat de kinderen gebruik maken van het gehele Fjordager-gebouw. Fjordager heeft dan ook alleen een stamgroep voor de allerkleinsten. Alle andere kinderen spelen in de overige ruimtes, welke elk een eigen functie hebben gericht op een van de ontwikkelingsgebieden. Deze kinderen mogen zelfs zonder toezicht spelen in een van die ruimtes.
Naturskolen Åløkkestedet
In Denemarken is veel aandacht voor natuur en natuuronderwijs. Natuurschool Åløkkestedet speelt hier op in, door basisscholen een plek te bieden waar zowel kinderen als leerkrachten leren over verschillende aspecten van de natuur. Basisscholen komen hier met enige regelmaat en sommige scholen komen hier zelfs één ochtend in de week. Het doel van deze natuurschool is enerzijds om kinderen mee te geven wat de natuur te bieden heeft, waarom de natuur zo belangrijk is en hoe de natuur beschermd kan worden. En anderzijds ook om leerkrachten te leren hoe zij deze lessen zelf zouden kunnen verzorgen. Het terrein is daarnaast altijd vrij toegankelijk voor leerkrachten om zelfstandig les te geven aan hun klas. De natuurschool bestaat uit een open vlakte met een aantal meren. Bij de meren leren de leerlingen alles over padden en hoe de padden beschermd kunnen worden. Op de open vlakte krijgen de kinderen les over de vele soorten gesteente in Scandinavië. Verschillende werkvormen worden toegepast, waarbij leerlingen leren samenwerken, hun zintuigen gebruiken en motorische vaardigheden toepassen. Zo gaan kinderen hier bijvoorbeeld in groepjes naar stenen zoeken en vervolgens aan de hand van verschillende kenmerken de stenen groeperen, waarna ze uitleg krijgen over de specifieke kenmerken van de stenen en hun oorsprong.
Børnehuset Tornbjerg
Naast de aandacht voor natuur en buiten spelen, is er binnen Odense ook een project gestart rondom robotisering en technologisering. Zo willen ze ervoor zorgen dat kinderen hiermee opgroeien, zodat ze later aan de slag kunnen in de technologische sector. Bij kinderdagverblijf Tornbjerg zijn de kinderen daarom druk bezig met dit project. Kinderen kunnen hier bijvoorbeeld aan de slag met Bee-bots, waarbij ze een robot naar een vorm op het bord moeten brengen. Dit doen de kinderen door pijltjes in een besturingsbord te stoppen, waarmee ze de robot als het ware programmeren. Heel bijzonder ook om te zien hoe geduldig de andere kinderen op hun beurt wachten.
Ook werken kinderen hier met Osmo. Osmo bestaat uit een element dat op een tablet geplaatst kan worden en losse elementen waar kinderen mee kunnen bouwen. Ook hier moeten de kinderen door middel van pijltjes een figuur op de tablet laten lopen. Ook dit is dus een speelde manier om de beginselen van programmeren te leren. Tornbjerg werkt daarnaast met een tablet die geprojecteerd kan worden op een tafel. Hierdoor is het een stuk groter dan op de tablet en kunnen alle kinderen meekijken met de activiteit. Met Cubeleto (Robot blocks) kunnen kinderen blokjes met ieder een eigen functie aan elkaar klikken door middel van magneten, waardoor je een machine of een voertuig kunt bouwen. Zo zijn er blokjes met een motor erin, met wieltjes, met een batterij, met een aan en uit knop of met lichtjes.
Holluf Pile Skole
Ook Holluf Pile Skole wordt gekenmerkt door een enorm schoolplein voorzien van verschillende spel- en sportmogelijkheden. Zo zijn er verschillende voetbal- en pannavelden, basketbalvelden, open ruimtes voor vrij spel en een tennisveld. Daarnaast is er een moestuin, die ook door andere scholen in de omgeving wordt gebruikt. Hier wordt de regel gehanteerd dat alle kinderen minimaal 1 uur per dag buiten spelen of sporten, omdat ze het belangrijk vinden dat zij voldoende bewegen op een dag.
Opvallend tijdens de lessen is dat er veel vanuit het kind zelf komt en dat de kinderen veel zelf aan het werk zijn. Zo moesten kinderen bij de Engelse les verschillende conversaties met elkaar aangaan in spelvorm. En ook bij handvaardigheid waren kinderen zelf aan het werk met een zelf gekozen opdracht. Opvallend in de handvaardigheid-ruimte was de hoeveelheid aan materiaal en materieel. Kinderen konden gebruik maken van hout, heel veel verschillende gereedschap en werktafels en er was zelfs een naaiatelier met meerdere naaimachines, waar zowel jongen als meisjes bezig waren om een tas te maken.
Binnen het Deense onderwijs wordt veel aandacht besteed aan muziek en drama. Ook dit was op de Holluf Pile Skole zichtbaar, door het veelvuldig gebruik van het podium.
Over de auteurs: Kim Hendricks, Lisa Spriensma, Anky Brood, Sanne Hofmans, Valerie Kluivers, Esther Lena en Angela Driessen
