Nepnieuws is overal. In kranten en op tv lezen en horen we bijna iedere week wel over het groeiende probleem van misleidende informatie, vooral op het internet. Zo zou nepnieuws hebben bijgedragen aan de overwinning van Donald Trump in de Amerikaanse presidentsverkiezingen afgelopen november. Ook kinderen zitten op het internet en krijgen dus te maken met informatie die een hoop verwarring kan veroorzaken. Hoe pak je dit aan in de klas?

Kinderen komen steeds vroeger met het internet in aanraking. Al op zeer jonge leeftijd spelen ze spelletjes online en chatten ze met hun vriendjes. Het internet is zo met onze samenleving verweven geraakt dat het onzinnig is om dit te willen voorkomen. Kinderen gaan online, of volwassenen dat nu willen of niet. Het is vooral zaak om ze goed beslagen ten ijs te laten gaan.

‘Nieuws kunnen toetsen op betrouwbaarheid is een belangrijke 21st century skill’

Ook in de klas is het internet in opkomst in de vorm van digitaal leren. Waar je je twintig jaar geleden nog moest behelpen met een typcursus en een uurtje ICT-les per schooljaar, zijn er tegenwoordig hele lesprogramma’s online te volgen. De zogeheten Steve Jobs-scholen werken bijna volledig met tablets als een vorm van gepersonaliseerd leren. Scholen gaan op deze manier met de tijd mee. Dat moet ook wel. Steeds meer vaardigheden die we in de toekomst nodig zullen hebben, hebben te maken met het internet. Mensen die kennis hebben van programmeren kunnen vandaag de dag gemakkelijk een baan vinden. Dit is één van de ‘21st century skills’ die de overheid en andere organisaties hebben aangewezen als uitermate belangrijk.

Maar misschien nog wel belangrijker is de vaardigheid om de stortvloed aan informatie die op kinderen (en volwassenen) afkomt op het internet te kunnen beoordelen op betrouwbaarheid. De term ‘nepnieuws’ hoor je tegenwoordig erg vaak, misschien wel iets te vaak. Maar feit blijft dat misleidende informatie, clickbait en regelrechte leugens zich op het internet makkelijk verspreiden. Dit is een probleem waar iedereen mee te maken heeft. Maar jong geleerd is oud gedaan. Kinderen vroeg leren hoe je foute informatie herkent is later van groot praktisch nut. Maar hoe doe je dat precies?

Actief nadenken
Een lastig vraagstuk dat me de laatste tijd nogal bezighoudt. Ik werk sinds kort als promovendus op het gebied van media, propaganda en (jawel!) ook nepnieuws. Sinds de zomer van 2016 werk ik ook mee aan een project, DROG, dat precies dit vraagstuk probeert op te lossen. Ons idee is de zogeheten Propagandagame. Spelers kiezen een personage (bijvoorbeeld een complotdenker of clickbaitboer), en op basis van de doelen en wensen van dit personage maken ze een artikel dat lezers probeert te overtuigen van hun kant van het verhaal. Zo denk je als speler heel actief na over de verschillende manieren waarop je informatie kan gebruiken om je publiek te misleiden: door dingen weg te laten, te overdrijven, of door ronduit te liegen.

De game is momenteel in ontwikkeling en zal in de loop van de zomer online komen te staan. Maar een spelletje is niet genoeg. Goede, educatieve lesprogramma’s blijven nodig om deze essentiële ‘21st century skill’ onderdeel te maken van het pakket aan vaardigheden dat de nieuwe generatie met zich meedraagt.

Auteur: Jon Roozenbeek